Цэргийн баяр

Эх орноо харийн дарлалаас чөлөөлж, өдгөө зарим нэгний “жижигхэн хилийн үймээн” хэмээн тодорхойлж буй Халх голын дайнд ялалт байгуулсан Монголын яруу алдарт зэвсэгт хүчний өдөр юм. Өдгөө бид 3 сарын 18 ны өдрийг Монголын бүх эрчүүд, аав нарын баяр болгон тэмдгэлдэг заншилтай болсон билээ. 1235 онд Монгол цэрэг Гvрж, Армян улсыг байлдаж, 1236 онд Чингисийн ач хvv Бат хаан орост аян дайн хийв. Мєн онд Монгол цэрэг Кам голыг гатлан Ижил мєрний Болгаруудыг бут цохив. 1237 онд Монгол цэрэг оросын Рязаны вант улсын нутагт цємєрч, 1838 онд Москва, Владимир, Ростов, Ярослав, Тверь, Димитров, Козельск, Смоленск, Чернигов зэрэг хотуудыг эзлэв. 1239 онд Монгол цэрэг Ємнєд Оросыг довтлов. 1240 онд "Монголын нууц товчоо" Хэрлэний Баянулааны Долоон болдогт зохиогдов. Монгол цэрэг Переяславь. Киев, Шалиц, Волынск зэрэг газруудыг эзлэв. 1241 онд монгол цэрэг Полыи, Германы цэргийг Лигницид бут цохив. Батын цэрэг Карпатыг давж Унгарт цємрєв. Монголын цэрэг зиатын тэнгис хvрэв. Унгар, Чех, Австри, Молдав зэрэг улстай байлдав. 1242 онд Цагаадай хаан нас барав. 1243 онд Батын эзэмшил газрыг Алтан Ордны улс гэж нэрлэв. 1251 онд Тулуйн хvv Мєнх их хаанд єргємжлєгдєв. 1252 онд монголын цэрэг Солонгос, Хятад, Энэтхэг, Арабын орнуудыг байлдаж, Ираныг эзлэв. 1257 онд Вьетнам Монголын тvшиц улс болов. 1258 онд монголын цэрэг Багдадыг эзлэв. 1259 онд Мєнх нас барж, 1260 онд Хубилай єєрийгєє их хаанд єргємжлєв. Энә онд Монгол улс цаасан мєнгє гvйлгээнд гаргав. 1271 онд Хубилай хаан Монголын нийслэлийг Бээжинд шилжvvлж улсын нэрийг Юань гэж нэрлэв. 1273 онд Хубилай хаан Японд анх удаа довтолж, 1274 онд тэдгээр цэрэг далайн шуурганд сvйрэв. 1279 онд Хубилай хаан бvх Хятадыг байлдан дагуулж ємнєд Сvн улсыг мєхєєв. 1280 онд монгол цэрэг Бирмийг (Мианмар) довтлов. 1292 онд Хубилайн цэрэг Явын арлуудад цэргээ оруулж ноёрхолоо тогтоов. 1368 онд Монголын Юань улс мєхєв. 1370 онд Тогоонтємєр хаан нас барав. 1398 онд доголон Тємєр Ираныг эзлэв. 1434 онд Ойрадын Тогоон тайш бvх Монголыг нэгтгэн захирав. 1599 онд Ойрадын Зая бандид Намхайжамц тєрєв. 1644 онд Манж нар Хятадыг эзлэв. 1671 онд Галдан бошогт Ойрадын хаан болов. 1678 онд ойрадууд Хєх нуурын газрыг эрхэндээ оруулаад Дорнод Туркестаныг довтлов. 1679 онд Галдан бошогт Хами Турфаныг довтлов. 1680 онд Галдан бошогтын цэрэг Кашгар, Яркендыг мєн 1681 онд Сайрам хотыг эзлэв. 1685 онд Галдан бошогт Ховд голын адагт цэргийн тарианы суурин байгуулж, мән онд Сайрам, Самарканд, Бухар хотуудыг эзлэв. 1688 онд халх, ойрадын дайн єрнєв. 1705 онд ойрадын Лхавзан Тєвдийг эзлэв. 1715 онд манж нар Халхын тєв, баруун хэсэгт дарангуй цэргийн ангиудыг суулгажээ. 1731 онд Ойрадын цэрэг Манж нартай Сvх алдах хэмээх газар байлдав. 1753 онд Дєрвєд аймаг манжийн захиргаанд оров. 1911 оны 12-р сард Монгол улс Манжаас тусгаарлаж Богд Жавзундамбыг хаанд єргємжлєв. 1921 оны 3-р сарын 1-3 нд Монгол Ардын нам байгуулагдаж улмаар Монголд ардын засаг тогтов. 1924 онд Бvгд найрамдах Монгол ард улсын анхдугаар их хурал хуралдаж БНМАУ-ыг тунхаглан анхдугаар vндсэн хууль батлав. 1939 онд Халх голын дайн эхлэж, 8-р сард монгол, зєвлєлтийн цэрэг японы цэргийг бут цохив. 1945 оны IX сарын 2-нд Япон ялагдсанаа хvлээж бууж єгєх гэрээнд гарын vсгээ зурав. Мєн оны 10-р сард Монгол улсын тусгаар тогтнолын тухай ард нийтийн санал хураав. 1981 онд монгол улсын иргэн Ж.Гvррагчаа сансарт нисэв. 1990 оны цагаан морин жил Монгол улс социалист нийгмээс эдийн засгийн зах зээлийн харилцаат нийгэмд тайван замаар шилжив.